autorka: Zuzanna Sasiak
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) rozstrzyga właśnie o nowym, nieco zmodyfikowanym kształcie Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).
Zgodnie ze stanowiskiem rządu, rewizja dokumentu ma dostosować terminy oraz wskaźniki realizacji reform i inwestycji do wyzwań związanych z opóźnieniami w realizacji Planu. Całościowo, w jego ramach Polska może otrzymać 59,8 mld euro (268 mld złotych), z których ponad 46% wydamy, zgodnie z polityką UE, na cele klimatyczne. To pierwsze w historii funduszy unijnych tak znaczące źródło finansowania polityki klimatycznej, dlatego od początku przyglądamy się szczegółowym zapisom KPO w tym względzie. To m.in. dzięki wysiłkom strony społecznej i naszemu uczestnictwu we wszystkich dotychczasowych konsultacjach i wysłuchaniach publicznych, Plan w znacznym zakresie obejmuje właściwe kierunkowo działania.
Tak też stało się i tym razem, w ramach wysłuchania publicznego, które w dniu 8 kwietnia br., zorganizowały wspólnie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej i Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych. Proponowane obecnie zmiany obniżają nieco poziom zakładanych ambicji, czego uzasadnieniem nie jest, w naszej ocenie, ograniczony termin na realizację KPO (do 31 sierpnia 2026 r.). Dlatego, zarówno poprzez samo wysłuchanie, jak i cały proces konsultacji, przedstawiamy naszą odpowiedź wobec proponowanych modyfikacji:
- Nie popieramy rezygnacji z wprowadzenia opłaty emisyjnej od posiadanego auta, rozróżniając emisje dwutlenku węgla od emisji tlenków azotu i wskazując, że te drugie powinny zostać objęte opłatą. Rekomendujemy szerszą reformę systemu podatków od transportu, która uczyniłaby ten system przejrzystym i zrozumiałym dla użytkowników. Nasze postulaty dotyczą też zakresu i terminu zobowiązań miast wobec zakupu nisko i zero-emisyjnych autobusów, a także efektywności wprowadzania Stref Czystego Transportu, których kryteria emisyjności i zasięgi powinny zostać jasno określone (pozostawiając daty ich wprowadzania władzom lokalnym);
- Popieramy przeniesienie Funduszu „Przemysł dla Transformacji” z grantów do pożyczek, wskazując przy tym na brak konkretnych i mierzalnych kryteriów wyboru potencjalnych beneficjentów. Taka sytuacja rodzi obawę, że dofinansowanie mogą uzyskać wytwórcy nie spełniający „zielonych” parametrów i/lub tacy, którzy de facto takiego wsparcia nie potrzebują;
- Cieszy nas oczywiście zwiększenie środków na inwestycje budynkowe w ramach programu „Termo”, przy czym 94% z nich wspiera inwestycje w OZE, a nie w termomodernizację. Biorąc pod uwagę logikę tych inwestycji i nadrzędność zasady energy efficiency first, uważamy, że powinno się premiować projekty, które będą prowadziły do całościowego obniżenia emisyjności budynków (jako zachęta do kompleksowych inwestycji). Szczególny nacisk powinien być też położony na najbardziej odczuwalny dla mieszkańców aspekt użytkowania budynków, czyli optymalizację źródeł ogrzewania;
- Kierunkowo popieramy również pozyskanie nowych środków (600 mln euro) dla rolnictwa, które mają sfinansować inwestycje w łańcuchu dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz inwestycje w bazę dydaktyczną i demonstracyjną na potrzeby edukacji w zakresie rolnictwa 4.0 (skupienie na cyfryzacji). Uważamy jednak, w szczególności w kontekście bieżących wydarzeń społecznych, że wszelkie dotacje w rolnictwie powinny być opatrzone warunkami związanymi z realizacją Europejskiego Zielonego Ładu. Inwestycje w łańcuchu dostaw powinny prowadzić do redukcji zależności od paliw kopalnych, a wszelkie formy edukacji (rolników, ale potencjalnie także konsumentów) muszą obejmować wiedzę o zmianach klimatu oraz celach i uzasadnieniu EZŁ.
Dla procesu istotne jest nastawienie Komisji Europejskiej, która oczekuje w tej chwili od Polski przyśpieszenia realizacji KPO, a nie jego modyfikacji. W szczególności nie należy spodziewać się, że KE przystanie na obniżanie ambicji w zakresie działań związanych z ochroną klimatu. Bezpośrednio po wysłuchaniu miało też miejsce spotkanie interesariuszy z kierownictwem MFiPR, na którym Ministerstwo odniosło się na bieżąco do niektórych ze zgłoszonych uwag (polemizując m.in. z postulatem dekarbonizacyjnych elementów w rolnictwie, czy szerszego podejścia do inwestycji przewidzianych w programie „Termo”). To jednak dopiero początek prac nad postulatami zgłaszanymi przez stronę społeczną, samorządy i biznes, a istotnym głosem wzmacniającym te postulaty może być stanowisko Komisji. Konsultacje społeczne trwają do 15 kwietnia br., tak więc to ostatnie dni dla chętnych do zapoznania się i zaopiniowania dokumentu, który przesądzi o wydaniu ogromnej puli środków na modernizację i zazielenianie polskiej gospodarki w nadchodzących ponad 3 latach.