Nowoczesne rozwiązania w zabytkowym parku

Park Zdrojowy przy Górnym Stawie w Głuchołazach zarządzany jest przez Fundację Benevolens partnera Ruchu Więcej niż Energia. Został założony pod koniec XIX wieku, po tym, jak w 1877 r. miasto otrzymało status uzdrowiska. Na powierzchni ok. 2 ha można było spacerować alejkami wyznaczonymi pomiędzy okazałymi drzewami czy odpocząć przez chwilę, siadając na ławce lub w jednej z tradycyjnych altanek.

Park, z czasem zaniedbany i zarośnięty, w 2016 r. dzięki Fundacji Benevolens przeszedł rewitalizację. Odtworzono altanki, ścieżki i mostki. Do rekonstrukcji dawnego układu posłużono się widokówkami oraz zdjęciami dokumentującymi stan historyczny Park Zdrojowy w Głuchołazach wpisany jest bowiem do rejestru zabytków województwa opolskiego. Ukształtowanie terenu wraz z trasami zaprojektowano tak, by jak najwierniej odwzorować oryginał. System ścieżek łączy poszczególne części w spójną całość, odpowiadając na współczesne potrzeby kontaktu z przyrodą.

Co ważne, park nie tylko zaprasza do zwiedzania, ale również edukuje. Funkcję proekologiczną spełnia ciekawie zaaranżowana ścieżka edukacyjna w części przyległej do Stawu Górnego. Ścieżka zlokalizowana jest na szczycie skarpy, gdzie w cieniu drzew można odpocząć pomiędzy sędziwymi bukami. Układ komunikacyjny został scalony i dopasowany do zaprojektowanych schodowych wzniesień terenu. Postawiono nowe tablice informacyjno-edukacyjne na temat fauny i flory oraz zabytków Gór Opawskich. Całość przybiera charakter parku sanatoryjnego, gdzie różne zakamarki tworzą różne stopnie intymności. Projekt jest niepowtarzalny i kompozycyjnie spójny.

Z punktu widzenia energetyki odnawialnej najciekawsze w całej rewitalizacji jest jednak wykorzystanie OZE do oświetlenia parku. W części przyległej do Stawu Górnego zainstalowano oświetlenie, które musiało sprostać wymogom konserwatora zabytków, a jednocześnie być przyjazne dla środowiska. Dzięki zainstalowanemu zbiorczemu panelowi solarnemu lampy parkowe zasilane są energią słońca, a oprawy lamp stylizacją nawiązują do XIX w., dzięki czemu został zachowany zabytkowy charakter Parku Zdrojowego.

Projekt został opracowany przez firmę PV LAB w ramach projektu „Ochrona bioróżnorodności biologicznej na obszarze Natura 2000 części Parku Krajobrazowego Góry Opawskie” i zakładał zainstalowanie sieci oświetlenia parkowego. W celu uzyskania oszczędności zainstalowano lampy LED-owe, o mocy 17 W każda. Zasilanie lamp wspiera magazyn akumulatorów o pojemności 200 Ah, ładowanych przez instalację fotowoltaiczną o maksymalnej mocy 1 kW. Zastosowano również przetwornicę prądu stałego DC/AC z 24 V na 230 V. Na wypadek rozładowania akumulatorów podczas złej pogody lub niewystarczającej ilości promieni słonecznych zimą, zaprojektowano także układ SZR, który przełączy zasilanie lamp solarnych na sieć elektroenergetyczną. Dodatkowo cała sieć jest połączona z zegarem sterującym lampy są włączone od zmierzchu do godziny 24:00.

Godziny te nie są przypadkowe. Oświetlenie miało być przyjazne dla nietoperzy, które upodobały sobie Park Zdrojowy. W szczególności rzadko występujący w Polsce i objęty całkowitą ochroną podkowiec mały. „Mały”, bo długość jego ciała wynosi ok. 4 cm, ogona ok. 2,7 cm, a rozpiętość skrzydeł 20-25 cm. Jego masa ciała to 4,5 do 9 g. „Podkowiec”, bo najbardziej charakterystyczną cechą w wyglądzie tego nietoperza jest skórna narośl na pysku, której dolna część ma kształt podkowy, a która służy mu do regulowania kierunku i szerokości wysyłanej wiązki ultradźwięków. Podkowiec wylatuje na żer wczesnym wieczorem. Poluje na małe owady (motyle nocne, muchówki), pajęczaki, niewielkie chrząszcze. Jest to gatunek osiadły, odbywa wędrówki tylko na niewielkie odległości, a poszczególne osobniki zamieszkują to samo miejsce przez wiele lat. Dzięki zegarowi włączającemu lampy nic nie zakłóca nocnego trybu życia tych ssaków, noc pozostaje dla nich nocą. W przeciwnym wypadku, owady gromadzące się wokół źródeł światła byłyby łatwym łupem dla nietoperzy, a te z kolei łupem dla sów. Efekt ten może się wydawać pozytywny, jednak rosnąca koncentracja pożywienia daje korzyści tylko tym gatunkom, które potrafią wykorzystywać źródła światła i może zmieniać strukturę zespołu ekologicznego. Ponadto, ograniczono czas działania oświetlenia nocą, aby zwierzęta mogły spokojnie migrować między obszarem stawu a pozostałą częścią Parku.

Park Zdrojowy przy Górnym Stawie jest urokliwym miejscem, chętnie odwiedzanym przez turystów i mieszkańców. Połączenie nowoczesności oświetlenia i zabytkowego charakteru parku sanatoryjnego jest swoistym przykładem na umiejętne wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań, które oszczędzając energię, dbają o ekosystem oraz chronią środowisko. W takich miejscach jak tu, przeszłość i przyszłość koegzystują w idealnej symbiozie.