Zielona transformacja energetyczna miast to długi i wymagający proces. Dlatego tak ważne jest łączenie działań dotyczących różnych obszarów gospodarowania energią. Warszawa jest metropolią, którą czeka w tym zakresie bardzo wiele wyzwań. Według rankingu „Europolis – zrównoważony rozwój miast”, wydanego w 2016 roku przez Fundację im. Roberta Schumana, Warszawa w rankingu dotyczącym środowiska naturalnego zajęła, jak na metropolię, dość odległe 21. miejsce w Polsce, tuż obok Koszalina czy Nowego Sącza. Główną bolączką stolicy jest dość wysoka emisyjność – 117 ton CO2 na hektar (średnia krajowa – 118 ton CO2) oraz bardzo duże zużycie prądu w przeliczeniu na jednego mieszkańca – aż 984 kWh (średnia krajowa to 717 kWh). Również w Sustainable Cities Index 2016 największe polskie miasto na 100 sklasyfikowanych światowych metropolii w kwestiach związanych z ochroną środowiska zajęło miejsce w połowie stawki, głównie ze względu na zanieczyszczone powietrze, niski procent odpadów poddanych recyklingowi i związane z tym ryzyka środowiskowe. Do pierwszego w rankingu Zurichu jeszcze daleka droga.
Na szczęście władze stolicy postanowiły zwrócić się w stronę zintegrowanego zarządzania energią. W 2009 roku Warszawa przystąpiła do „Porozumienia między Burmistrzami” (inicjatywa powstała pod patronatem Komisji Europejskiej), czego wynikiem było uchwalenie w 2011 roku „Planu działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii dla Warszawy w perspektywie do 2020 roku”. Celem tego planu jest spełnienie zobowiązania ograniczenia emisji CO2 o 20% do roku 2020 (w stosunku do roku bazowego 2007). Dla miasta oznacza to ograniczenie emisji CO2 o 6 118 995 Mg rocznie, a w związku z tym zużycie energii w roku 2020 nie powinno przekroczyć 22 715 545 MWh/rok. Działania przewidziane dla osiągnięcia tych celów to:
- nadanie priorytetu transportowi publicznemu (dziś 40% podróży to transport indywidualny odpowiedzialny za 15% emisji w Warszawie),
- przejście na paliwa alternatywne i odnawialne źródła energii,
- poprawa efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej w wyniku kompleksowej termomodernizacji, modernizacja sposobu dostaw ciepła do budynków, wymiana oświetlenia i urządzeń biurowych na energooszczędne i wprowadzenia inteligentnych systemów zarządzania energią w budynkach (budynki w stolicy w związku ze zużyciem energii cieplnej i elektrycznej generują 78% emisji CO2).
Szacunkowe nakłady inwestycyjne, konieczne by uzyskać założone cele, mają sięgnąć ponad 16 mld. złotych, choć miasto ze swojego budżetu planuje przeznaczyć tylko 30% tej kwoty. Pozostałe środki mają pochodzić od uczestników rynku (zwłaszcza w sektorze budownictwa). Koordynacją prac i działań w zakresie realizacji planu będzie zajmować się specjalnie powołana w tym celu jednostka w warszawskim ratuszu. Jej zadaniem będzie monitorowanie prac, kontakty z interesariuszami zewnętrznymi oraz raportowanie. Nie bez znaczenia dla powodzenia planu są kwestie związane z racjonalnym wykorzystaniem energii przez mieszkańców, dlatego zaplanowano kampanie informacyjne mające podnieść świadomość w tym zakresie.
Jest wśród nich kampania „Warszawa Unplugged”, w której wykorzystano energo-rowery pozwalające naładować baterie urządzeń mobilnych. Można na własnej skórze przekonać się, ile wysiłku kosztuje produkcja energii. Do efektywnego korzystania z energii przekonywać mają także filmiki internetowe z udziałem znanych osób oraz animacje wyświetlane w autobusach i tramwajach. Warszawa jest także organizatorem corocznych Warszawskich Dni Energii.
Na potrzeby realizacji „Planu działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii dla Warszawy w perspektywie do 2020 roku” opracowano także specjalny program edukacyjny skierowany do dzieci (przedszkola i szkoły podstawowe) i młodzieży gimnazjalnej o nazwie „Warszawska ENERGIA – od poznania do EKO-działania”. Ma on przybliżyć temat oszczędzania energii oraz pozyskiwania jej ze źródeł odnawialnych. Nauczyciele otrzymują bogaty materiał dydaktyczny, w tym zestawy badawcze. Każdego roku w projekcie uczestniczy ok. 100 placówek oświatowych ze wszystkich warszawskich dzielnic.
Innym wartym uwagi projektem realizowanym w Warszawie jest narzędzie on-line pod nazwą kalkulator energetyczny (narzędzie powstało w ramach programu „Cities on Power”), pomagające ocenić opłacalność instalacji OZE w budynkach mieszkalnych. Zawarte w nim mapa słoneczna i mapa geotermii niskotemperaturowej są pomocne w planowaniu domowych inwestycji w zieloną energię i umożliwiają obliczenie stwarzanych przez nie korzyści ekologicznych wynikających z ograniczenia zużycia paliw kopalnych.
„Zielone technologie sprawiają, że Warszawa staje się coraz bardziej przyjaznym miejscem do życia. Wierzymy, że dalsze zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii pozwoli nie tylko chronić środowisko naturalne, ale także przyniesie realne oszczędności finansowe miejskim instytucjom i naszym mieszkańcom. Działania realizowane przez partnerów projektu Cities on Power w Polsce, Austrii i Włoszech, wyraźnie pokazują, że warto promować takie inwestycje” – powiedział Michał Olszewski, Zastępca Prezydenta m.st. Warszawy.
Realna zmiana wymaga jednak nie tylko zmiany nawyków i współdziałania konsumentów rynku energii, ale też umiejętnego zarządzania i kompetentnych urzędników. Dlatego w Warszawie realizowany jest projekt „Urban Learning”. Jego celem jest rozwijanie u pracowników stołecznego magistratu odpowiedzialnych za planowanie przestrzenne kompetencji z zakresu planowania niskoemisyjnego. Wykorzystywane są doświadczenia zagranicznych partnerów, a całym przedsięwzięciem kieruje specjalny Zespół Projektowy, w którego skład wchodzą przedstawiciele jednostek samorządowych, środowiska naukowego i biznesu. Ma on w przyszłości pracować nad ustanowieniem pilotażowego obszaru niskoemisyjnego, gdzie powstaną mieszkania przyjazne klimatowi, o wysokim standardzie i niskiej emisyjności, z przyjazną wszystkim użytkownikom przestrzenią publiczną, dobrze skomunikowanego poprzez transport publiczny (być może nawet bez parkingów), oszczędzającego zasoby oraz produkującego energię z odnawialnych źródeł. Obecna działalność zespołu ma na celu włączanie ekologicznego planowania energetycznego w plany urbanistyczne. Integracja takich zagadnień, jak energetyka, transport i planowanie przestrzenne jest niezbędna dla zrównoważonego rozwoju nowoczesnych miast.